Deel 4
Feuilleton
jaargang 1 nr 4
31 dec. 2023
Zo vrij als een vogel
Over het Farmsummer volk, anno 1950/'60/'70, alsmede over hun doen en laten in vergelijking met nu 2023. Het leven van toen was goed, zowel voor je gezondheid, geest en milieu. Ik probeer zo te leven zoals ze het in die tijd deden en ik moet zeggen, het bevalt ontzettend goed. Alles van waarde kost moeite en dat laatste is even wennen, maar in deze tijd is het ook wel spannend en misschien wel weer noodzakelijk als die meneer uit Rusland voor de deur staat. Als het mij maar niet zo gaat als de man die een atoom-kelder bouwde tijdens de koude-oorlog en er zelf in viel...dood.
Achter de boom de uitkijktoren van een bunker
Rechts de pijp van de zuivelfabriek' De Eems.'
Ik
woonde met mijn moeder, na haar scheiding 1948 bij opa en opoe op de
boerderij in het Borgshof. Moeder
was naaister alsook gaf ze les aan wichter uit de buurt. Ze maakte
mooie jurken, want de mensen kwamen van heinde en verre. Als het
groot bal was, van de zeevaartschool, dan had ze het extra druk. De
wichter kwamen dan de jurken passen zomede moest ik op mijn knieën
rondom de benen kruipen, krijt spuiten tegen zo'n jurk, zodat deze
niet ging tippen. 'Tule' kan ik me ook nog herinneren, de jurken
stonden dan mooi wijd uit. Mijn opvoeding was wel veelzijdig, als ik
er nu zo over nadenk. Voor de mensen die mij kennen wil ik wel even
kwijt, ik heb nooit grensoverschrijdend gedrag vertoond en heb nooit
onder de rokken gekeken. De jurken waren trouwens altijd ver onder de
knie.
waar we altijd in de haven gingen zwemmen, rechts de Achterweg
Ik ging zomers met opa naar het land om te hooien. Pakjes hooi bestond toen niet, alles met hark en vork en het losse hooi aanstampen op de wagen, dan kwam er een disselboom boven op en werd het zootje met touwen aangesjord. Je zou zeggen wat een werk, maar het was wel milieuvriendelijk en bovendien niemand had na het werk nog zin in een plofkraak.
We hadden een goed paard, een blauwschimmel, die heette dan ook 'Blaauwe.' Opa had het gekocht van rondtrekkende woonwagenbewoners, die altijd bij het stationscafé aan de Rondeboslaan stonden bij 'Blaauw Joapke.' Het begrip 'Blaauw Joapke' ontstond voor mijn tijd en de naam had de dame in kwestie waarschijnlijk te danken aan het bekende klókje, of er werd zoveel gedronken door de bezoekers dat ze er altijd blauw wegkwamen. Opa heeft bij een openbare verkoping dit pand met land gekocht voor zevenduizend gulden. Hij heeft het pand direct op de veiling doorverkocht voor hetzelfde bedrag, zomede had hij twee bunder land gratis. Hij was een doorgewinterde koopman dat zat in de familie. In mijn tijd leefde de familie Kappen in het huis.
Vroeger in de volksmond 'Blaauw Joabke.'
Opa had het altijd druk, maar opoe in de huishouding ook. Elk seizoen kende zijn eigen ritueel. 'Schonen' in het voorjaar en dan kreeg ze hulp van Hìndertje Lanting en dan werd er geschrobd en geboend. In de herfst was het wecktijd, groente werd gekookt en in weckflessen gedaan, 't was een ingewikkeld proces, de weckflessen werd opgesteld op legplanken in de kelder.
Af en toe werd er een schaap geslacht en ik kan me de 'koantjes' nog goed herinneren, die vond ik lekker alsook een duif, eend of kip werd van het leven beroofd door een touwtje om de nek. Vanuit de kelder ging je de trap op en kwam je in de keuken. Bovenaan de trap was een paar legplanken waar de dagelijkse boodschappen stonden. Ik kan me niet herinneren dat er tussendoor werd gesnoept, waarschijnlijk was er niets te snoepen.
In dezelfde kelder (begane grond) werd het wasgoed gewassen, in een tobbe met heet water en op een 'wasbrèd' werd geboend en geschrobd. Opoe kreeg toen later een wringer en dan werd het wasgoed door twee rollen gedraaid en was bijna droog...dat was een vooruitgang. In de jaren 1960 kwamen de grote veranderingen, de dolle Mina's, de telefoon, de Beatles, lang haar en de televisie, het kon niet op, maar niet in iedere huishouding ging het zo snel. Opoe kreeg in deze jaren een centrifuge en niet veel later een echte wasmachine met de centrifuge ernaast. Het werd geplaatst door de firma Edens en Zuidema. De hele familie stond erbij met open mond.
We hadden thuis een grammofoon die je moest opwinden, met een hoorn zoals op de afbeelding. Mijn moeder had een aantal platen, maar het merendeel was onklaar gemaakt door de Duitsers in de oorlog. Ze hadden er met de hak van hun schoen opgestaan, zodat er een gapend gat werd ingetrapt. De reden was dat het natuurlijk Engelstalige muziek was.
Omstreeks 1955 werd er een nieuwe radio aangeschaft met... hou je vast... een tien platenspeler ingebouwd in een kast waar de radio opstond. Als de ene plaat was afgespeeld viel de volgende plaat langs een stang naar beneden... niet te geloven...en...elke dinsdagavond zat iedereen te luisteren naar de 'bonte dinsdagavond terrein.' De hoorspelen waren in trek je zat er bij te griezelen als de rechercheur de trap opliep...en de deur knarsend openging.
De keuken
De kelder was op de begane grond, niet zoals de meeste kelders onder de grond. Vanuit de kelder, de trap op, kwam je in de keuken. De keuken was betrekkelijk klein en uitgerust met een ouderwetse kookkachel met oven. Dezelfde kachel heb ik nu ook aangeschaft en het werkt uitstekend. Het stoken kost me niets, ben weer terug in de tijd gegaan en verwonder me erover dat ik per maand geld overhou, het was me nog nooit eerder gelukt.
Het staat in de schuur, want ik ben getrouwd.
Er was een kleine aanrecht, waar eenieder zich 's morgens waste, gewoon met een washandje 'om bek' dat was in die tijd voldoende. In een hoekje van het aanrecht stond een dienblad met een theelichtje waar de thee of koffie werd warm gehouden. De koffiekan was een metalen pot met een kijkglas op de deksel waar je de koffie zag pruttelen. Een klein kastje aan de muur, dat was de meterkast, die zat vol met reserve 'stoppen.' Het eten werd opgediend aan de uittrektafel bedekt met een zwilkje.
Tussen
de middag werd er warm gegeten, ik moest dan altijd met een bonnetje
naar de zuivelfabriek, aan de Molenstraat, om 'zoepenbrij' te halen.
We kregen 's woensdags een rookworst die we moesten delen onder 5
personen en zondags kregen we wat vlees ondergedompeld in de jus. We
wisten niet beter en niemand klaagde erover, dus meer vlees eten is
volledig overbodig. Het genieten van een stukje vlees is dan ook
zoveel te groter. De botten werd op de grond gegooid voor de hond. Er
werd niet met mes en vork gegeten en voor zowel de soep als de
aardappelen en de 'zoepen' at je uit hetzelfde bord. (ook
weer milieubewust, alleen we wisten het
toen nog niet) Mijn opa vertelde dat ze vroeger
bij hun thuis aan de Koestraat met 9 kinderen allemaal vanuit
dezelfde koekenpan aten, ieder had dan zijn vörrel (deeltje,
puntje)
(1856-1941) met 9 kinderen aan de Koestraat.
Toen ik er woonde, hing daar dezelfde lamp.
Er was geen douche of warm water, pas veel later, in de jaren zestig, kregen we een boiler en een douche. Mijn over-opa Henderikus Kluin in de Kerkstraat, naast café Daan Dobma, en vele andere mensen, hadden in die tijd nog een ouderwetse poepdoos waar alles in een emmer plonsde. In de 70 er jaren ging ik met mijn vrouw op vakantie naar haar ouders in Finland en daar waren de ouderwetse poepdozen nog vol in gebruik. Wij hadden thuis wel een doortrek, W.C. (hèst al deurtrokken, zeggen we nu nog) De 'moarze' maakten we schoon met krantenpapier. Een aanrader, zou ik willen zeggen, ik zou dit ook wel weer willen gebruiken, maar ik ben getrouwd.
Tot de volgende keer
en
De beste wensen voor 2024
Geen opmerkingen:
Een reactie posten